Denk jij dat je geen plastic eet?

En toch doe je dat. Wetenschappers beweren zelfs dat we ongeveer de grootte van een credit card per week wegwerken door het drinken van besmet voedsel en water. Je kunt er zelf heel wat aan doen om dit te minimaliseren!

Dé uitvinding van de vorige eeuw

Plastic is misschien wel één van ‘s-werelds grootste uitvindingen. Het bedrijf dat het allereerst plastic verkocht heette The Bakelite Corporation en werd opgericht in 1922. Plastic kon je van alles en nog wat gebruiken. En dat zie je ook overal terug: we eten van plastic borden, rietjes zijn (waren) van plastic, de meubels waar we op zitten, het speelgoed waar onze kinderen meespelen. Er zit zelfs plastic in de kleding die we dragen, in onze auto’s én in levensreddende medische apparatuur in onze ziekenhuizen.

En – meer dan al het andere – plastic is verpakking. Verpakking van wasmiddel, van medicijnen, van voedsel, van drinken. De wereld heeft tonnen plastic geproduceerd sinds 1950, en het wordt nog steeds niet minder. De meerderheid van dit plastic eindigt op een hoop ergens op onze planeet. Soms duurt het wel honderden jaren voor het vergaat en áls het vergaat, breekt het zich op in kleine deeltjes plastic – microplastics – die zich verder over de planeet verspreiden en onze water- en voedselbronnen in dringen.

Plastic schadelijk?

Waarom is dat een probleem? Plastic zou immers niet schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid, dat werd altijd gezegd. Mensen hoeven zich gene zorgen te maken over het plastic dat in contact komt met hun voedsel.

Tóch maakt men zich zorgen. Het zijn niet alleen de foto’s van de walvissen, de albatrossen en de zeeschildpadden die aanspoelen met hun magen vol met plastic rotzooi, of de verhalen over de draaikolk van plastic ergens in de oceaan die al het plastic uit de wereld verzamelt (plastic soep): betrouwbaar research toont nu ook aan dat er kleine deeltjes plastic rondzwerven in ons voedsel, ons drinkwater, in de lucht die we inademen en ook in ons bloed!

Wetenschappers zeggen dat het waarschijnlijk is dat deze kleine stukjes plastic ons blootstellen aan schadelijke chemicaliën. Mensen denken snel dat plastic schoon is, iets dat niet uit elkaar kan vallen, maar het is een feit dat de ruwe materialen waar plastic van gemaakt wordt, wordt gewonnen uit fossiele brandstoffen zoals olie en gas. Er worden duizenden chemicaliën gebruikt om het product harder, zachter of meer flexibel te maken. Deze chemicaliën bevatten bisfenol, waaronder bisfenol A (BPA) en ftalaten, die in voedsel terecht kunnen komen als het plastic bijvoorbeeld verwarmd wordt.

Het is ironisch dat, terwijl het bewustzijn van de mensen over plasticgebruik groeit, de productie van plastic alleen maar toeneemt. En hoe meer plastic wordt geproduceerd, hoe meer ons water, ons voedsel en onze lucht besmet worden en hoe groter de gevaren worden voor de mens.

De bedreiging van Microplastics

Elk plastic voorwerp – tas of fles, speelgoed of stoel – gaat na verloop van tijd kapot en vergaat dan in steeds kleinere stukjes. Het meeste plastic dat ooit geproduceerd wordt, wordt niet gerecycled, maar het is niet alleen ‘oud’ plastic dat zijn weg vindt naar de oceaan. Een plastic flesje, de verpakking van een sandwich… deze kunnen allemaal fragmentjes loslaten, die wij uiteindelijk ‘opeten’. Huishoudelijk stof kan vol met plastic zitten.

Fragmentjes van plastic die kleiner zijn dan 5 mm noemen we ‘microplastics’. Nóg kleinere fragmentjes worden nanoplastics genoemd. Micro- en nanoplastics vind je echt overal! Er zitten behoorlijke hoeveelheden microplastics in sneeuw op de Noordpool – in de Alpen zitten er zelfs nog veel meer deeltjes in de sneeuw. De goudgele stranden van Hawaii zitten vol met plastic!

microplastics

Wetenschappers zijn bezorgd dat micro- en nanoplastics zich in het menselijk lichaam kunnen nestelen, waar ze een systematische ontstekingsreactie kunnen aanwakkeren. Het is bij dieren reeds bewezen dat nanoplastics zich in de foetus kunnen bevinden. Men weet alleen nog niet wat het uiteindelijk met ons zal doen. Het is alleen duidelijk dat de rode vlag uit moet. Microplastics hebben effect op de ontwikkeling van de hersenen en organen van kinderen en worden gelinkt aan onvruchtbaarheid en hart- en vaatziekten.

BPA als boosdoener

Ongeveer 10.000 volwassen mannen sterven per jaar aan hart- en vaatziekten gelinkt aan de inname van ftalaten. De mensen zijn het meest bekend met boosdoeners als BPA, dat sinds de jaren 50 van de vorige eeuw wordt gebruikt om hard en helder plastic te maken, maar er zijn meerdere chemicaliën in plastic die worden gelinkt aan ernstige gezondheidsdefecten, waaronder andere bisfenolen (wel familie van BPA), ftalaten en styreen. Deze chemicaliën kunnen vanuit de verpakking in je eten terecht komen en daardoor in je lichaam.
De vorm en structuur van bijvoorbeeld BPA en ftalaten zorgen ervoor dat ze de werking van het hormonale systeem ontregelen. Men denkt dat bisfenolen de voortplanting beïnvloeden, maar er is ook zorg dat ze de ontwikkeling van de hersenen verstoren en obesitas en het risico op kanker kunnen verhogen (vooral de hormonale kankers).

Ftalaten en styreen zijn andere chemicaliën met soortgelijke risico’s, maar de vinger wordt voornamelijk gewezen naar BPA. Ergens in 2008 werd er – o.a. door druk vanuit de consumenten – begonnen met het verwijderen van BPA uit het productieproces, maar tegelijkertijd werd er naar andere middelen zoals bisfenol S en bisfenol F gegrepen, die uiteindelijk dezelfde schadelijke effecten kunnen geven. Een product dat op het etiket vermeld dat het BPA-vrij is, hoeft dus niet per definitie risicovrij te zijn.

Vooruit met plasticvrij

In Amerika hebben meer dan 200 non-profit organisaties zich sterk gemaakt voor een zogenaamde ‘call to action’ om het systeem aan te pakken, zodat er meer transparantie komt over chemicaliën in verpakkingen.

De helft van het plastic dat ooit werd gemaakt, werd de laatste 13 jaar gemaakt. De trend moet omgekeerd worden. Daar moet heel wat voor gebeuren: mensen die zich sterk maken om minder plastic te gebruiken, bedrijven die zich inzetten voor een goede re-use en re-cycle strategie én een wetgeving die de meeste single-use plastics zoals boodschappentasjes moet verbieden. De laatste jaren zijn er al goede stappen gezet met het verbod op plastic borden, bekers en rietjes. We gaan de goede kant op en we maken echt een kans om een halt toe te roepen aan plastic!

Wat kun jezelf doen?

  • Drink water uit de kraan, dat is beter dan uit een fles.
  • Verwarm je voedsel in een oven of op het fornuis. Verwarm het vooral niet in de magnetron in plastic.
  • Koop voedsel in glas en berg het op in glas, of in siliconen of folie. Berg niet op in plastic.
  • Eet zoveel mogelijk vers voedsel. Zeg nee tegen bewerkt voedsel, verpakt in plastic.
  • Stofzuig zoveel mogelijk. Laat je huis niet stoffig worden. De kans dat je hierdoor microplastics inademt is groot.
  • Denk niet dat je niets kunt doen. Weet je niet hoe je moet beginnen? Of facebook vind je talloze zero-waste groepen die je advies kunnen geven over recyclen, over wetgeving, over inkopen doen bij de boer etc.
  • Probeer eerst eens één ruimte in je huis (bijvoorbeeld de badkamer) plasticvrij te maken.

Hier vind je bijvoorbeeld producten met een plasticvrije verpakking